โคลงโลกนิติ

          รูปแร้งดูร่างร้ายรุงรัง
ภายนอกเพียงพึงชังชั่วช้า
เสพสัตว์ที่มรณังนฤโทษ
ดังจิตสาธุชนกล้ากลั่นสร้างทางผล ฯ
          หมูเห็นสีหราชเท้าชวนรบ
กูสี่ตีนกูพบท่านไซร้
อย่ากลัวท่านอย่าหลบหลีกจาก กูนา
ท่านสี่ตีนอย่าได้วากเว้วางหนี
         สีหราชร้องว่าโอ้พาลหมู
ทรชาติครั้งเห็นกูเกลียดใกล้
ฤามึงใคร่รบดนูพินาศ เองนา
กูเกลียดมึงกูให้พ่ายแพ้ภัยตัว ฯ
          นาคีมีพิษเพี้ยงสุริโย
เลื้อยบ่ทำเดโชแช่มช้า
พิษน้อยหยิ่งโยโสแมลงป่อง
ชูแต่หางเองอ้าอวดอ้างฤทธี ฯ
       งาสารฤาห่อนเหี้ยนหดคืน
คำกล่าวสาธุชนยืนอย่างนั้น
ทุรชนกล่าวคำฝืนคำเล่า
หัวเต่ายาวแล้วสั้นเล่ห์ลิ้นทรชน ฯ
      หมาใดตัวร้ายขบบาทา
อย่าขบตอบต่อหมาด่วนขึ้ง
ทรชนชาติช่วงทารุณโทษ
อย่าโกรธอย่าหน้าบึ้งตอบถ้อยถือความ
      ห้ามเพลิงไว้อย่าให้มีควัน
ห้ามสุริยะแสงจันทร์ส่องไซร้
ห้ามอายุให้หันคืนเล่า
      ห้ามดั่งนี้ไว้ได้จึงห้ามนินทา
ป่าพึ่งพาพยัคฆ์ร้ายราวี
เสือพึงไพรพงพีเถื่อนถ้ำ
ความชั่วพางความดีเท็จพึ่ง จริงนา
      เรือพึ่งแรงน้ำน้ำหากรู้คุณเรือ
ตีนงูงูไซร้หากเห็นกัน
นมไก่ไก่สำคัญไก้รู้
หมู่โจรต่อโจรหันเห็นเล่ห์ กันนา
เชิงปราชญ์ฉลาดกล่าวผู้ปราชญ์รู้เชิงกัน
        เว้นวิจารณ์ว่างเว้นสดับฟัง
เว้นที่ถามอันยังไป่รู้
เว้นเล่าลิขิตสังเกตว่าง เว้นนา
เว้นดั่งกล่าวว่าผู้ปราชญ์ได้ฤามี
       รู้น้อยว่ามากรู้เริงใจ
กลกบเกิดอยู่ในสระจ้อย
ไป่เห็นชเลไกลกลางสมุทร
ชมว่าน้ำบ่อน้อยมากล้ำลึกเหลือ
      จามรีขนข้องอยู่หยุดปลด
ชีพ บ่ รักยศยิ่งไซร้
สัตว์โลกซึ่งสมมติมีชาติ
ดูเยี่ยงสัตว์นั้นได้ยศซ้องสรรเสริญ
       เสียสินสงวนศักดิ์ไว้วงศ์หงส์
เสียศักดิ์สู้ประสงค์สิ่งรู้
เสียรู้เร่งดำรงความสัตย์ ไว้นา
เสียสัตย์อย่าเสียสู้ชัพม้วยมรณา
         พระสมุทรสุดลึกล้นคณนา
สายดิ่งทิ้งทอดมาหยั่งได้
เขาสูงอาจวัดวากำหนด
จิตมนุษย์นี้ไซร้ยากแท้หยั่งถึง
          ไม้ล้มควรข้ามได้โดยหมาย
คนล้มจักข้ามกรายห่อนได้
ทำชอบบอบห่อนหายชอบกลับ สนองนา
ทำผิดผิดจักให้โทษแท้ถึงตน
          รักกันอยู่ขอบฟ้าเขาเขียว
เสมออยู่หอแห่งเดียวร่วมห้อง
ชังกันบ่แลเหลียวตาต่อ กันนา
เหมือนขอบฟ้ามาป้องป่าไม้มาบัง
        เจ็ดวันเว้นดีดซ้อมดนตรี
อักขระห้าวันหนีเนิ่นช้า
สามวันจากนารีเป็นอื่น
วันหนึ่งเว้นล้างหน้าอับเศร้าหมองศรี
        ผจญคนมักโกรธด้วยไมตรี
ผจญหมู่ทรชนดีต่อตั่ง
ผจญคนจิตโลภมีทรัพย์เผื่อ แผ่นา
ผจญอสัตย์ให้ยั้งหยุดด้วยสัตยา
        คนใดคนหนึ่งรู้ใจฉกรรจ์
เคียดฆ่าคนอนันต์หนักแท้
ไป่ปานบุรุษอันผจญจิต เองนา
เธียรท่านยิรยอแล้ว่าผู้มีชัย
         เมื่อน้อยเร่งเรียนรู้วิชา
ครั้นใหญ่หาสินมาสู่เหย้า
เมื่อกลางแก่ศรัทธาทำแต่ บุญนา
ครั้นแก่แรงวอกเว้าห่อนได้เป็นการ
         หมอแพทย์ทายว่าไข้ลมคุม
โหรว่าเคราะห์แรงรุมโทษให้
แม่มดว่าผีกุมทำโทษ
ปราชญ์ว่ากรรมเองไซร้ก่อสร้างมาเอง
        ช้างสารหกศอกไซร้เสียงา
งูเห่ากลายเป็นปลาอย่าต้อง
ข้าเก่าเกิดแต่ตาตนปู่ ก็ดี
เมียรักนอนร่วมห้องอย่าไว้วางใจ
        โทษท่านผู้อื่นเพี้ยงเมล็ดงา
ปองติฉินนินทาห่อนเว้น
โทษตนเท่าภูผาหนักยิ่ง
ป้องปิดคิดซ่อนเร้นเรื่องร้ายหายสูญ
         นกน้อยขนน้อยแต่พอตัว
รังแต่จุเมียผัวอยู่ได้
มักใหญ่ย่อมคนหลัวไพเพศ
ทำแต่พอตัวไซร้อย่าให้คนหยัน
         อย่าเอื้อมเด็ดดอกฟ้ามาถนอม
สูงนักจักตรอมอกไหม้
เด็ดแต่ดอกพยอมยามยาก ชมนา
สูงก็สอยด้วยไม้อาจเอื้อมเอาถึง
           ถึงทนจนสู้กัดกินเกลือ
อย่าเที่ยวแล่เนื้อเถือพวกพ้อง
           โคควายวายชีพได้เขาหนัง
เป็นสิ่งเป็นอันยังอยู่ไซร้
คนเด็ดดับสูญสังขารร่าง
เป็นชื่อเป็นเสียงได้แต่ร้ายกับดี
          เพื่อนกิน สิ้นทรัพย์แล้วแหนงหนี
หาง่าย  หลายหมื่นมีมากได้
เพื่อนตาย ถ่ายแทนชีวาอาตม์
หายาก ฝากผีไข้ยากแท้จักหา

โคลงสุภาษิตเก่าแก่เรื่องหนึ่งของไทย คือ โลกนิติ ผู้แต่งเลือกคาถาจากสุภาษิตบาลีและสันสกฤต อันมีอยู่ในคัมภีร์ต่างๆ เช่น โลกนิติบ้าง คัมภีร์โลกนัยบ้าง คัมภีร์พระธรรมบทบ้าง นำมาแต่งเป็นโคลงสี่ รวมเป็นเรื่อง ชื่อโคลงโลกนิติ

วันนี้พลอยศรีค้นหนังสือมาอ่าน ค้นไปค้นมา ก็มาพบเข้า เมื่อนั่งอ่านแล้วรู้สึก โอ้ว้าว มันช่างซาบซึ้งกินใจเสียเหลือเกิน อันที่จริงเรามักได้ยินมาบ้าง ตรงนั้นตรงนี้ แต่ไม่เคยได้ยินครบบทยาวๆแบบนี้สักที วันนี้อ่านแล้วรู้สึกว่า กลัวหาย กลัวลืม จึงค่อยๆพิมพ์บันทึกไว้

พลอยศรีรู้สึกว่าคนไทยโบราณ ช่างมีวิธีการสอนที่แนบเนียน ชวนฟังยิ่งนัก จับเข้าผสม รวมเข้าเป็นกาพย์ เป็นโคลง ทำให้จำง่าย มีประโยชน์มากเหลือ ทุกบท ทุกโคลง อ่านไปแล้วคิดตามไม่ผิดเพี้ยนเลย ถึงแม้ปีแรมจะผ่านไป แต่คำสอนนี้ก็นำมาประยุกต์ใช้ได้เสมอ

วันนี้พลอยศรีรู้สึกดีจังใจที่ได้อ่าน อีกหนึ่งวันดีๆ ยิ้มกว้าง สวัสดีค่ะ

Leave a Reply

Fill in your details below or click an icon to log in:

WordPress.com Logo

You are commenting using your WordPress.com account. Log Out /  Change )

Twitter picture

You are commenting using your Twitter account. Log Out /  Change )

Facebook photo

You are commenting using your Facebook account. Log Out /  Change )

Connecting to %s